اسباب تعریف

توضیح مفهومی

اسباب تعریف : عوامل و انگیزه‌های معرفه آوردن اسم

اسم، یا معرفه است یا نکره. معرفه شش گونه است که هر کدام اسبابی دارند:

1. تعریف به اضمار (ضمیر آوردن) برای شناسایی مخاطب یا شخص غایب یا گوینده. ضمیر در هر سه مورد، میانجی تعریف است.

2. تعریف به اسم عَلَم؛ با انگیزه:

أ. انتقال سریع ذهن شنونده به صاحب اسم، مانند: «قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ» (اخلاص// 1) و «مُّحَمَّدٌ رَّسُولُ اللَّهِ...» (فتح// 29) .

ب. تعظیم صاحب اسم؛ مانند نام بردن از یعقوب به لقب اسرائیل؛ زیرا اسرائیل به معنای «صفوةالله» یعنی برگزیده خدا است.

ج. تحقیر صاحب اسم؛ مانند: «تَبَّتْ یَدَا أَبِی لَهَبٍ وَتَبَّ» (مسد// 1) .

3. تعریف به اشاره؛ که چنین اهدافی را دنبال می‌کند:

أ. احضار کامل و محسوس مشارٌالیه در ذهن شنونده؛ مانند: «هَذَا خَلْقُ اللَّهِ فَأَرُونِی مَاذَا خَلَقَ الَّذِینَ مِن دُونِهِ...» (لقمان// 11) .

ب. خوار شمردن (با اشاره به نزدیک» (أَهَذَا الَّذِی یَذْکُرُ آلِهَتَکُمْ...» (انبیاء// 36) .

ج. قصد تعظیم (با اشاره به دور) مانند اشاره به قرآن در «ذَلِکَ الْکِتَابُ لاَ رَیْبَ فِیهِ...» (بقره// 2) .

4. تعریف به موصول: موصول در جایی به کار می‌رود که گوینده از گفتن نام خاص کراهت داشته باشد؛ به منظور:

أ. پوشیده نگه داشتن «وَالَّذِی قَالَ لِوَالِدَیْهِ أُفٍّ لَّکُمَا...» (احقاف// 17) .

ب. بی‌احترامی به آن چیز: «وَرَاوَدَتْهُ الَّتِی هُوَ فِی بَیْتِهَا...» (یوسف// 23) .

ج. اراده عموم: «إِنَّ الَّذِینَ قَالُوا رَبُّنَا اللَّهُ ثُمَّ اسْتَقَامُوا...» (فصلت//30) .

د. اختصار: «... لَا تَکُونُوا کَالَّذِینَ آذَوْا مُوسَی فَبَرَّأَهُ اللَّهُ...» (احزاب// 69) .

5. تعریف به «ال»؛ به منظور:

أ. اشاره به معهود: «... فِیهَا مِصْبَاحٌ الْمِصْبَاحُ...» (نور// 35) .

ب. استغراق و فراگیری: «إِنَّ الْإِنسَانَ لَفِی خُسْرٍ» (عصر// 2) ؛ و…

6. تعریف به اضافه؛ با هدف:

أ. اختصار: «إِنَّ عِبَادِی لَیْسَ لَکَ عَلَیْهِمْ سُلْطَانٌ...» (حجر// 42) .

ب. تعظیم مضاف: «... وَلَا یَرْضَی لِعِبَادِهِ الْکُفْرَ...» (زمر// 7) .

ج. افاده عموم: «... فَلْیَحْذَرِ الَّذِینَ یُخَالِفُونَ عَنْ أَمْرِهِ...» (نور// 63).

منابع

1. البرهان فی علوم القرآن (با حاشیه) جلد 4 : صفحه (89-90)
2. الاتقان فی علوم القرآن جلد 2 : صفحه (348-350)

اصطلاح‌نامه

وابسته

معرفه و نکره

نمایه‌های موضوعی

جستجوی محتوای اطلاعاتی منابع به منظور دستیابی کاربران به موضوع مورد نظر از بین سایر موضوعات، از طریق واژگان کنترل شده(اصطلاح‌نامه).

برای دسترسی به نمایه‌های شامل واژه اسباب تعریف به زیرصفحه اسباب تعریف/نمایه‌های موضوعی مراجعه کنید.

منابع

• الاتقان فی علوم القرآن جلد 2 : صفحه (348-350)
• البرهان فی علوم القرآن (با حاشیه) جلد 4 : صفحه 87، (89-90)
• البرهان فی علوم القرآن جلد 4 : صفحه (103-107)
• قرآن ثقل اکبر : صفحه 350