شهرت فتوایی قدما

توضیح مفهومی

شهرت فتوایی قدما : شهرت فتوایی میان اصحاب ائمه ' ع ' و فقهای متقدم

شهرت فتوایی قدما، نوعی از شهرت فتوایی است که در میان اصحاب ائمه (ع) و فقیهان متقدم شیعه محقق شده است.

' قدما ' به آن دسته از فقیهان امامیه گفته می‌شود که یا هم عصر ائمه (ع) بوده‌اند یا در زمان غیبت صغری و یا در فاصله کمی بعد از آن زندگی می‌کرده‌اند و بزرگانی هم چون: ' ابن جنید اسکافی، ابن ابی عقیل، علی بن بابویه قمی، شیخ صدوق، شیخ مفید، سید مرتضی، شیخ طوسی، ابوالصلاح حلبی، سلار، قاضی ابن براج و ابن زهره ' را شامل می‌شود.

علت تقسیم شهرت فتوایی به شهرت فتوایی قدما و متأخرین، خصوصیتی است که در روش فتوایی قدما وجود دارد و باعث شده بسیاری از فقهای شیعه این شهرت را حجت بدانند، و آن، تعبد خاص قدما به فتوا دادن طبق مضمون روایات ائمه (ع) است؛ به این ترتیب که عین الفاظ احادیث معصومان (ع) را به عنوان فتوا نقل نموده و سند آنها را حذف می‌کردند و این روش، باعث حصول اطمینان به وجود نص معتبر، برای فقهایی است که شهرت فتوایی قدما را حجت دانسته‌اند.

نکته:

بعضی از بزرگان مراحلی را که فقه شیعه از عصر ائمه (ع) تاکنون طی نموده به پنج مرحله تقسیم کرده‌اند:

1. در اوایل عصر ائمه (ع) تدوین و تألیفی در کار نبوده و روایات ایشان به طور مستقیم و یا تنها از راه نقل زبانی به شیعیان می‌رسید؛

2. در مرحله بعد، شیعیان نسبت به جمع آوری و نگه داری روایات در کتاب‌ها و رساله‌های متعدد اهتمام ورزیدند و حدود چهارصد کتاب و رساله در این باره تدوین نمودند که به ' اصول اربعمائة ' شهرت دارد؛

3. در مرحله سوم، کار تنظیم، مرتب کردن و تبویب این کتاب‌ها انجام گرفت و اسناد روایات نیز در آنها آورده شد و این کتاب‌ها ضمن آن که نیازهای روزمرّه را برطرف می‌نمود مصادر و منابع فتوا نیز شمرده می‌شد؛

4. در مرحله چهارم، فقها به طور گسترده اقدام به صدور فتوا نمودند، و فتواهای آنها طبق مضمون احادیث ـ با آوردن الفاظ روایات و حذف سندها ـ صورت می‌گرفت و در محدوده کمی به اجتهاد می‌پرداختند؛ یعنی در حد تخصیص عمومات، تقیید مطلقات، جمع بین اخبار متعارض و ترجیح میان آنها، اجتهادهایی صورت می‌گرفت، ولی اعتنایی به ادله عقلی، اصول عملی، سیره عقلا و… نمی‌شد؛

5. در مرحله پنجم، دامنه اجتهاد گسترش یافت و تفریع فروع و تطبیق اصول و قواعد کلی بر فروع و موضوعات جدید و استفاده از اصول و قواعد کلی و اصول عملی را شامل گردید.

بنابراین، شهرت فتوایی قدما، شهرتی است که تا قبل از مرحله پنجم حادث گردیده باشد که حکایت کننده از وجود دلیل معتبر نزد قدما است و سبب حصول وثوق و اطمینان به قول و فتوای آنها می‌گردد؛ هر چند برخی از فقهای متأخر شهرت فتوایی را مطلقا (شهرت فتوایی قدما و متأخرین) حجت نمی‌دانند .

منابع

1. اجود التقریرات جلد 2 : صفحه (159-161)
2. انوارالهدایة فی التعلیقة علی الکفایة جلد 1 : صفحه 261
3. فرهنگ تشریحی اصطلاحات اصول : صفحه 226
4. مبانی استنباط حقوق اسلامی یا اصول فقه : صفحه 278
5. الموجز فی اصول الفقه : صفحه 273
6. المحصول فی علم الاصول جلد 3 : صفحه 212
7. جلد 3 : صفحه 221
8. فوائد الاصول جلد 2 : صفحه 155
9. فرهنگ نامه اصول فقه

اصطلاح‌نامه

مترادفات

از واژه «شهرت فتوایی قدما» بجای واژه‌های زیر استفاده کنید:

شهرت فتوایی متقدم

اعم

شهرت فتوایی ( اصول فقه )

وابسته

تعارض شهرت فتوایی قدما و متأخرین، شهرت فتوایی متأخرین

نمایه‌های موضوعی

جستجوی محتوای اطلاعاتی منابع به منظور دستیابی کاربران به موضوع مورد نظر از بین سایر موضوعات، از طریق واژگان کنترل شده(اصطلاح‌نامه).

برای دسترسی به نمایه‌های شامل واژه شهرت فتوایی قدما به زیرصفحه شهرت فتوایی قدما/نمایه‌های موضوعی مراجعه کنید.

منابع

• جلد 3 : صفحه 221
• اجود التقریرات جلد 2 : صفحه (159-161)، 161
• المحصول فی علم الاصول جلد 3 : صفحه 212
• الموجز فی اصول الفقه : صفحه 273
• انوار الاصول جلد 2 : صفحه 422، 423، 493
• انوارالهدایة فی التعلیقة علی الکفایة جلد 1 : صفحه 261
• تهذیب الاصول جلد 2 : صفحه 103
• فرهنگ تشریحی اصطلاحات اصول : صفحه 226
• فوائد الاصول جلد 2 : صفحه 155
• فوائد الاصول جلد 4 : صفحه 787
• مبانی استنباط حقوق اسلامی یا اصول فقه : صفحه 278
• منتهی الدرایة فی توضیح الکفایة جلد 4 : صفحه 614