نمایش مبدأ برای مصحف اُبَیّ بن کعب انصاری

== توضیح مفهومی ==

'''مصحف اُبَیّ بن کعب انصاری''' : مصحف تهیه شده توسط ابیّ بن کعب

اُبَیّ بن کعب از بزرگان انصار و از کاتبان وحی و پیش از اسلام، از دانشمندان یهود بود. اسلامِ او قبل از زید بن ثابت بود و پیش از او کاتب وحی بود. به او «سیّد المسلمین» هم می‌گفتند. جزو چهار نفری است که پیامبر فرمود قرآن را از ایشان (عبدالله بن مسعود، سالم مولی حذیفه، معاذ بن جبل، اُبیّ بن کعب) فراگیرید. به گفته انس بن مالک جزو چهار نفری است که جامع قرآن در زمان رسول خدا (ص) بودند. او مصحفی داشت که تا دو قرن از شهرت برخوردار بود. در مورد ترتیب سوره‌ها در مصحف اُبیّ سه منبع در اختیار است: 'الإتقان' سیوطی؛ 'فهرست' ابن ندیم؛ 'مقدّمتان'. البته گزارش این سه منبع با هم متفاوت است.

بر اساس گزارش‌های موجود، ویژگی‌هایی مصحف ابیّ بن کعب را می‌توان چنین خلاصه کرد:

1. ترتیب سوره‌ها با تقدیم سوره‌های بزرگ (طوال) بر سوره‌های قصار، و شبیه ترتیب مصحف ابن‌مسعود است.

2. مانند مصحف ابن مسعود دارای 115 سوره بود؛ با این تفاوت که مصحف ابن‌مسعود فاقد سوره حمد بود امّا در مصحف ابیّ بن کعب سوره حمد موجود بود ولی «بسم الله» از میان سوره فیل و قریش حذف، و یک سوره محسوب شده بود.

3. اضافه کردن دو سوره پس از معوّذتین به اسم سوره خلع و حفد.

اما با توجه به نقش او در تهیه «مصحف امام» و ختم شدن اسانید قرائت شش تن از قرّای سبعه به وی، این احتمال تقویت می‌شود که اختلاف‌هایی که به مصحف وی نسبت داده شده، پیش از تدوین مصحف امام بوده و پس از آن، مصحف وی با مصحف رسمی تفاوتی نداشته است.

اختلاف قرائت هایی را از اُبَیّ بن کعب نقل کرده‌اند. این موارد را در چهار دسته تقسیم کرده‌اند:

1. اختلاف در لهجه: مثلاً «لایضرّکم کیدهم» را به پیروی از لهجه حجازی فکّ ادغام می‌کرد و می‌گفت: «لایضررکم کیدهم»، و «بُعثِرَ» را «بُحثِر»، و «إنّا أعطیناکَ» را «إنّا أنطیناکَ» تلفظ می‌کرد.

2. گاهی کلمات مترادف را به کار می‌برد، مثلاً در «ولاالضّالّین» می‌گفته: «غیر الضّالّین».

3. دارای جملات و یا کلمات تفسیری بوده، مثلاً در: «فصیام ثلاثة أیّامٍ... » (بقره//196) کلمه «متتابعات» را اضافه داشته، و در آیه 24 سوره نساء «إلی أجلٍ مسمّی» را زیاد داشته است.

4. آنچه در باره جملاتی مثل: «وَلَو أنّ ابن آدم سأل وادیاً من مالٍ و أعطیه... » از او نقل کرده‌اند بیشتر شبیه حدیث است تا آیه قرآن.
=== منابع ===
#کتاب المصاحف : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/5389/index.htm#63 63]
#تاریخ القرآن : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/5298/index.htm#149 (149-158)]
#الاتقان فی علوم القرآن جلد 1 : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/1233/1233_1.htm#244 244]
#الاتقان فی علوم القرآن جلد 1 : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/1233/1233_1.htm#222 (222-223)]
#التمهید فی علوم القرآن جلد 1 : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/5051/5051_1.htm#322 322]
#تاریخ قرآن : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/5302/index.htm#340 (340-353)]
== اصطلاح‌نامه ==
=== اعم ===
:[[اعم::مصاحف صحابه]]
=== وابسته ===
:[[وابسته::ترتیب مصحف اُبَیّ بن‌کعب]]
{{نمایه}}
== منابع ==
*[[منبع::الاتقان فی علوم القرآن جلد 1]] : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/1233/1233_1.htm#65 65]، [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/1233/1233_1.htm#222 (222-223)]، [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/1233/1233_1.htm#226 226]، [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/1233/1233_1.htm#244 244]
*[[منبع::البرهان فی علوم القرآن (با حاشیه) جلد 1]] : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/1234/1234_1.htm#259 259]
*[[منبع::التمهید فی علوم القرآن جلد 1]] : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/5051/5051_1.htm#308 308]، [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/5051/5051_1.htm#322 322]، [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/5051/5051_1.htm#323 323]
*[[منبع::تاریخ القرآن]] : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/5298/index.htm#149 (149-158)]
*[[منبع::تاریخ قرآن]] : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/5302/index.htm#340 (340-353)]
*[[منبع::کتاب المصاحف]] : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/5389/index.htm#63 63]
*[[منبع::مناهل العرفان فی علوم القرآن جلد 1]] : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/1245/1245_1.htm#261 261]
*[[منبع::پژوهشی پیرامون آخرین کتاب الهی جلد 1]] : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/5573/5573_1.htm#151 151]
[[رده:مصحف اُبَیّ بن کعب انصاری]]
[[کد::141947| ]]