قیاس تخریج مناط
از دانشنامه علوم اسلامی
توضیح مفهومی
قیاس تخریج مناط : سرایت دادن حکم ' اصل ' به ' فرع ' به واسطه تخریج مناط
قیاس تخریج مناط، قیاسی است که علت آن از راه تخریج مناط استخراج شده باشد. بنابراین، در مواردی که شارع از طریق نص، حکم موضوعی را بیان نموده و به علت حکم تصریح نکرده، اگر مجتهدی بخواهد به کمک قیاس موردی دیگر ـ که درباره آن نص وجود ندارد ـ با این مورد که حکم آن معلوم است، حکم مورد مجهول را به دست آورد، برای تکمیل ارکان قیاس باید علت حکم اصل و مناط آن را نزد شارع به دست آورد. در این گونه موارد اگر مجتهد با تمسک به مسالک علت (طرق کشف علت) هم چون سبر و تقسیم و مناسبت، مناط حکم اصل را استخراج نماید، ارکان قیاس وی کامل می‌شود و می‌تواند حکم اصل را به فرع سرایت دهد. به چنین قیاسی، قیاس تخریج مناط می‌گویند.
برای مثال، اگر شارع بگوید: ربای در گندم حرام است، ولی علت و مناط حکم حرمت را بیان نکند، مجتهد به کمک ' مسالک علت '، علت حرمت ربا در گندم را مکیل و موزون بودن آن تشخیص دهد، می‌تواند با تشکیل قیاسی، حکم حرمت ربا را به هر مکیل و موزونی تعمیم و سرایت دهد.
نکته:
از دیدگاه شیعه، چنین قیاسی ظنی است و حجیت ندارد.
نیز ر.ک:تخریج مناط.
منابع
- فرهنگ تشریحی اصطلاحات اصول : صفحه 141
- فرهنگ اصطلاحات اصولی : صفحه 92
- ادوار اجتهاد : صفحه 177
- قوانین الاصول جلد 2 : صفحه 87
- فرهنگ نامه اصول فقه
اصطلاح‌نامه
مترادفات
از واژه «قیاس تخریج مناط» بجای واژه‌های زیر استفاده کنید: